4 DE OUTUBRO: SAN FRANCISCO DE ASÍS, PATRÓN DA ECOLOXÍA

DA ENCÍCLICA LAUDATO SI´

San Francisco de Asís

10. Non quero desenvolver esta encíclica sen acudir a un modelo belo que pode motivarnos […]Creo que Francisco é o exemplo por excelencia do coidado do que é débil e dunha ecoloxía integral, vivida con alegría e autenticidade. É o santo patrón de todos os que estudan e traballan en torno á ecoloxía, amado tamén por moitos que non son cristiáns. El manifestou unha atención particular cara á creación de Deus e cara aos máis pobres e abandonados. Amaba e era amado pola súa alegría, a súa entrega xenerosa, o seu corazón universal. Era un místico e un peregrino que vivía con simplicidade e nunha marabillosa harmonía con Deus, cos outros, coa natureza e consigo mesmo. Nel advírtese ata que punto son inseparables a preocupación pola natureza, a xustiza cos pobres, o compromiso coa sociedade e a paz interior.

11. O seu testemuño móstranos tamén que unha ecoloxía integral require apertura cara a categorías que transcenden a linguaxe das matemáticas ou da bioloxía e conéctannos coa esencia do humano. Así como sucede cando nos namoramos dunha persoa, cada vez que el miraba o sol, a lúa ou os máis pequenos animais, a súa reacción era cantar, incorporando na súa loanza ás demais criaturas. El entraba en comunicación con todo o creado, e ata predicaba ás flores «convidándoas a loar o Señor, coma se gozasen do don da razón». A súa reacción era moito máis que unha valoración intelectual ou un cálculo económico, porque para el calquera criatura era unha irmá, unida a el con lazos de agarimo. Por iso sentíase chamado a coidar todo o que existe. O seu discípulo san Boaventura dicía del que, «cheo da maior tenrura ao considerar a orixe común de todas as cousas, daba a todas as criaturas, por máis desprezables que parecesen, o doce nome de irmás». Esta convicción non pode ser desprezada como un romanticismo irracional, porque ten consecuencias nas opcións que determinan o noso comportamento. Se nos achegamos á natureza e ao ambiente sen esta apertura ao estupor e á marabilla, se xa non falamos a linguaxe da fraternidade e da beleza na nosa relación co mundo, as nosas actitudes serán as do dominador, do consumidor ou do mero explotador de recursos, incapaz de poñer un límite aos seus intereses inmediatos. En cambio, se nos sentimos intimamente unidos a todo o que existe, a sobriedade e o coidado brotarán de modo espontáneo. A pobreza e a austeridade de san Francisco non eran un ascetismo simplemente exterior, senón algo máis radical: unha renuncia a converter a realidade en mero obxecto de uso e de dominio.

12. Por outra banda, san Francisco, fiel á Escritura, proponnos recoñecer a natureza como un espléndido libro no cal Deus nos fala e reflíctenos algo da súa fermosura e da súa bondade: «A través da grandeza e da beleza das criaturas, coñécese por analoxía ao autor» (Sb 13,5), e «a súa eterna potencia e divinidade fanse visibles para a intelixencia a través das súas obras desde a creación do mundo» (Rm 1,20). Por iso, el pedía que no convento sempre se deixase unha parte do horto sen cultivar, para que crecesen as herbas silvestres, de maneira que quen as admirasen puidesen elevar o seu pensamento a Deus, autor de tanta beleza. O mundo é algo máis que un problema a resolver, é un misterio gozoso que contemplamos con xubilosa loanza.

 COMENTARIO AO CÁNTICO DAS CRIATURAS DE FRANCISCO DE ASIS

 Esta bela oración de San Francisco é coñecida por varios nomes: Cántico das Criaturas, Loanzas das Criaturas e Himno da Irmá Morte. Foi escrito en romance umbro (a terra do santo) e  é considerado o primeiro poema na lingua italiana. Celebrouse como "o máis belo anaco de poesía relixiosa logo dos Evanxeos" e como "a expresión máis completa e lírica da alma e da espiritualidade de Francisco". A data da súa composición é o outono de 1225, posiblemente en San Damián. A estrofa sobre o perdón redactouna con ocasión dunha controversia entre o Podestá de Asís, primeira autoridade da cidade, e o Bispo, reconciliándoos. E a última, sobre a irmá morte, compúxoa en outubro de 1226.

 As circunstancias en que se achaba o “Poverello” obviar os comentarios e provocan as conclusións: desangrado polos estigmas, case cego, enfermo do fígado, desnutrido e con febres, fortemente decepcionado pola marcha da orde que fundara, só e atormentado. Nunha noite de tormento saíu da súa cabana e elaborou o cántico como expresión de loanza a Deus en todas as súas criaturas. Como só desde a cruz se preludia a alegría da Pascua, á hora de cantar o "aleluia" ningún mellor que Francisco.

 Cantouno por todos, por ti e por min; polas persoas e os astros; polas criaturas e as plantas; por toda esta natureza que Cristo reconciliou na súa cruz e plenificou na súa resurrección. Francisco interpretou o silencioso canto que toda a creación eleva a Deus, e a silenciosa melodía que Deus canta na creación. E fíxoo porque ocupaba o último lugar, e así puido ser o primeiro. Porque era o máis humilde dos servos, e isto permitiulle comprender como ninguén a grandeza do seu Señor.

Versión do Cántico da Criaturas que se usa na liturxia

Altísimo e omnipotente bo Señor,

túas son as loanzas,

a gloria e a honra e toda bendición.

A ti só, Altísimo, convéñenche

e ningún home é digno de nomearte.

Loado sexas, meu Señor,

en todas as túas criaturas,

especialmente no Señor irmán sol,

por quen nos dás o día e nos iluminas.

E é belo e radiante con gran esplendor,

de ti, Altísimo, leva significación.

Loado sexas, meu Señor,

pola irmá lúa e as estrelas,

no ceo formáchelas claras e preciosas e belas.

Loado sexas, meu Señor, polo irmán vento

e polo aire e a nube e o ceo sereno e todo tempo,

por todos eles ás túas criaturas dás sustento.

Loado sexas, meu Señor, polo irmán lume,

polo cal iluminas a noite,

e é belo e alegre e vigoroso e forte.

Loado sexas, meu Señor,

pola irmá a nosa nai terra,

a cal nos sostén e goberna

e produce diversos froitos con coloridas flores e herbas.

Loado sexas, meu Señor,

por aqueles que perdoan polo teu amor,

e sofren enfermidade e tribulación;

benaventurados os que as sufran en paz,

porque de ti, Altísimo, coroados serán.

Loado sexas, meu Señor,

pola nosa irmá morte corporal,
da cal ningún home vivente pode escapar.

Ai daqueles que morran
en pecado mortal.

Benaventurados aos que atopará
na túa santísima vontade
porque a morte segunda non lles fará mal.

Loen e bendigan ao meu Señor
e déanlle grazas e sírvano con gran humildade.